Zachowek to swego rodzaju forma „zadośćuczynienia” dla spadkobiercy pominiętego przez spadkodawcę przy spadkobraniu lub przy poczynionych za życia spadkodawcy darowiznach. Komu przysługuje zachowek i kiedy można domagać się jego zapłaty?

Kiedy przysługuje?

Roszczenie o zapłatę aktualizuje się standardowo w dwóch przypadkach:

• testament, w którym do całości spadku powołany został jeden (lub nie wszyscy) spadkobiercy, lub
• okazuje się, że pomimo nabycia spadku, jest on „pusty” czyli w zasadzie nie ma żadnego majątku, który by przypadał spadkobiercy.

W tym drugim przypadku kluczowe jest ustalenie, czy w ogóle nie było żadnego majątku czy też majątek ten został przez spadkodawcę za jego życia komuś darowany. Przy czym nie ma znaczenia czy darowizna nastąpiła na rzecz osoby obcej czy też pozostającej w kręgu ustawowych spadkobierców. Czyli zachowek przysługuje w sytuacjach, kiedy spadkobierca nie otrzymał należnej mu części majątku spadkowego.

Komu przysługuje?

Zachowek przysługuje:

• zstępnym spadkodawcy, tj. dzieciom, wnukom, prawnukom itd.
• małżonkowi
• rodzicom spadkodawcy

– którzy byliby powołani do spadku z ustawy w tym konkretnym stanie faktycznym! Czyli rodzicom będzie przysługiwało prawo do zachowku dopiero w sytuacji, w której spadkodawca nie pozostawił zstępnych!

Od kogo można żądać zapłaty?

Zobowiązanymi do wypłaty stosownej kwoty tytułem zachowku mogą być (w kolejności wymienionej jak poniżej!):

• spadkobiercy, którzy odziedziczyli spadek
• osoby, na rzecz których spadkodawca uczynił w testamencie zapis windykacyjny
• osoby, na których rzecz spadkodawca poczynił darowizny doliczane do spadku

W jakiej wysokości?

Zachowek przysługuje w wysokości:

• połowy udziału, który by przypadał spadkobiercy z tytułu spadkobrania ustawowego – standardowo
• dwóch trzecich udziału, który by przypadał spadkobiercy z tytułu spadkobrania ustawowego – w przypadku małoletnich dzieci i trwale niezdolnych do pracy.

Komu nie przysługuje?

Zachowek nie przysługuje osobom:

• wydziedziczonym w testamencie,
• uznanym orzeczeniem sądu za niegodnych dziedziczenia,
• które odrzuciły spadek,
• które zawarły ze spadkodawcą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia,
• małżonkowi, przeciwko któremu spadkodawca przed śmiercią wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione,
• małżonek pozostający ze spadkodawcą w separacji
• które otrzymały darowiznę od spadkodawcy, zostały powołane do spadku, uczyniony został na ich rzecz zapis – o ile otrzymały równowartość przysługującej im kwoty zachowku

Jak uzyskać zachowek?

Pierwszy krok polega na wystosowaniu wezwania do osoby zobowiązanej do zapłaty dobrowolnie wyliczonej kwoty zachowku. W sytuacji, w której wezwanie okaże się bezskuteczne, należy rozważyć złożenie pozwu o zapłatę do sądu.

Przedawnienie roszczenia o zapłatę

Roszczenie przedawnia się z upływem 5 lat od dnia:

• ogłoszenia testamentu – w przypadku roszczenia o zachowek oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń
• otwarcia spadku – w przypadku roszczenia przeciwko osobie zobowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny.

Roszczenie o uzupełnienie zachowku

Warto też wiedzieć, że zaliczeniu na poczet należnego zachowku będą podlegały otrzymane przez uprawnionego do zachowku darowizny od spadkodawcy i uczynione zapisy windykacyjne. Jeśli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, wtedy zaliczeniu mogą podlegać poniesione przez spadkodawcę ponadprzeciętne koszty wychowania i wykształcenia uprawnionego.

Celem jest uzyskanie określonej kwoty, ale właśnie z uwzględnieniem tego „wzbogacenia” uprawnionego do zachowku. W takim przypadku zasadne może okazać się i tak roszczenie o uzupełnienie zachowku.